Formatie van Urk

NUUR

Formeel Zonneveld (1958). Bijgewerkt (Doppert et al. 1975); Bosch et al. 2003).

Grijs tot geelbruin matig fijn tot uiterst grof zand (150-2000 mm), matig tot sterk grindig, glimmerarm, kalkloos (in stuwwallen) tot kalkhoudend, met plantenresten (inclusief hout), met augiet en veel roze korrels. In mindere mate sterk zandige of siltige kleilagen, plaatselijk humeus. Fijn tot zeer grof grind gekenmerkt door grijze, bruine, groene en rode zandsteen en witte kwarts.

Fluviatiel (Rijn, sedimentbron in het bergachtige achterland van Midden- en Zuid-Duitsland), naar het noorden overgaand in estuarien, getijbekken, ondiep marien.

Plaatselijk gemarkeerd door een 3 m dikke kleilaag (Zandstra 1971; Bosch 1990). Elders, scherp discordant contact met grijzer, fijner, glauconietarmer en kalkarmer rivierzand (formaties van Appelscha en Peize) of met fijner, glimmerrijker, meer humeus en minder bont fluvioglaciaal zand (Formatie van Peelo). Geleidelijke overgang naar iets fijner, kleiiger en glimmerrijker rivierzand (formaties van Sterksel en Waalre) of naar minder bont periglaciaal zand (Formatie van Drachten).

Lokaal aan maaiveld. Elders, scherp discordant contact met fijner, glimmerrijker, meer humeus en grijzer fluvioglaciaal zand (Formatie van Peelo). Geleidelijke overgang naar fijner periglaciaal zand (Formatie van Drachten). Diffuse overgang naar grindig fluvioglaciaal zand (Laagpakket van Schaarsbergen, Formatie van Drente) of naar grindig rivierzand (Formatie van Kreftenheye), behalve waar gescheiden door een grove geulbodemafzetting.

Tot ongeveer 60 m in dikke geulopvullingen (Bosch & Kok 1994), tot ongeveer 30 m daarbuiten.

Zuidwaarts, overgang naar en afwisseling met ingeschakelde Maasafzettingen (Formatie van Beegden) met steeds meer Maasgrind. Offshore, overgang naar marien sediment (Egmond Ground Formation).

Noordzee: mariene Egmond Ground Formation en bovenste fluviatiele deel van de Yarmouth Roads Formation (gedefinieerd en gekarteerd in samenspraak met de Britse Geologische Dienst; Long et al. 1988; Laban 1995); VK: afwezig; DUI: Untere en Obere Mittelterrasse (Klostermann 1992; Zagwijn 1985); BEL: afwezig.

Midden Pleistoceen (late Cromerien - midden Saalien).

Vernoemd naar Urk.

Formatie van Vianen. De 'Mengzone' afzettingen (vgl. Doppert et al. 1975), voorheen onderdeel van de Formatie van Urk, zijn aan de Formatie van Appelscha toegevoegd (Bosch et al. 2003).

Wim Dubelaar (2018), Sytze van Heteren (2019).

Bosch, J.H.A. 1990. Toelichtingen bij de Geologische kaart van Nederland 1:50.000. Blad Assen West (12W) en Blad Assen Oost (12O). Rijks Geologische Dienst, Haarlem.

Bosch, J.H.A., Busschers, F.S., Weerts, H.J.T. 2003. Beschrijving lithostratigrafische eenheid. Nederlands Instituut voor Toegepaste Geowetenschappen TNO. Utrecht.

Bosch, J.H.A., Kok, H. 1994. Toelichtingen bij de Geologische Kaart van Nederland 1:50.000. Blad Gorinchem (Gorkum) West (38W). Rijks Geologische Dienst, Haarlem.

Doppert, J.W.Chr., Ruegg, G.H.J., Van Staalduinen, C.J., Zagwijn, W.H., Zandstra, J.G. 1975. Formaties van het Kwartair en Boven-Tertiair in Nederland. In: Zagwijn, W.H., Van Staalduinen, C.J. (eds.): Toelichting bij geologische overzichtskaarten van Nederland. Rijks Geologische Dienst, Haarlem, 11-56.

Klostermann, J. 1992. Das Quartär der Niederrheinischen Bucht. Geologisches Landesamt Nordrhein-Westfalen, Krefeld, 200 p.

Laban, C. 1995. The Pleistocene Glaciations in the Dutch Sector of the North Sea. A Synthesis of Sedimentary and Seismic Data. PhD thesis, University of Amsterdam, 194 p.

Long, D., Laban, C., Streif, H., Cameron, T.D.J., Schüttenhelm, R.T.E. 1988. The sedimentary record of climatic variation in the southern North Sea. Philosophical Transactions of the Royal Society London B, 318 (1191), 523-537.

Zagwijn, W.H. 1985. An outline of the Quaternary stratigraphy of the Netherlands. Geologie en Mijnbouw, 64, 17-24.

Zandstra, J.G. 1971. Geologisch onderzoek in de stuwwal van de oostelijke Veluwe bij Hattem en Wapenveld. Mededelingen Rijks Geologische Dienst, Nieuwe Serie 22, 215-259.

Zonneveld, J.I.S. 1958. Litho-stratigrafische eenheden in het Nederlandse Pleistoceen. Mededelingen van de Geologische Stichting, Nieuwe Serie 12, 31-64.